خداحافظی آمریکا از بحرین؟

آغاز اعتراض‌های مردمی بحرین در بیست و پنجم بهمن‌ماه 1389پیش از هر امری، زنگ‌های خطر را در منطقه نظامی متعلق به آمریكا به صدا در آورد. این امر تا آنجا پیش رفت كه برخی تحلیلگران سیاسی پیش‌بینی كردند گزینه خروج ناوگان پنجم دریایی آمریكا از بحرین بطور جدی روز میز كاخ سفید قرار خواهد گرفت.

اردیبهشت‌ماه 90 همزمان با اوج‌گیری اعتراض‌ها و افزایش خشونت юیم آل خلیفه، افرادی همچون 'ویلیام اسپرینگ' مدیر موسسه انگلیسی 'كانا. یو. كی'، 'حسن البحرینی' نویسنده و پژوهشگر بحرینی، و بسیاری دیگر، اعتراض‌های مردمی را تهدیدی برای ادامه حضور نیروهای آمریكایی در بحرین ارزیابی كردند.

البحرینی تاكید كرد: بحران در بحرین به حدی عمیق است كه آمریكا درصدد است ناوگان پنجم نیروی دریایی خود را كه در منطقه 'الجفیر' بحرین استقرار دارد، به منطقه دیگری در دریای عمان منتقل كند.

'كریم المحروس' محقق بحرینی و استاد دانشگاه در انگلیس، نیز سیزدهم اردیبهشت‌ماه به شبكه خبری العالم گفت: آمریكا به دلیل ناتوانی юیم حاكم بحرین در مهار بحران این كشور اطمینان دارد منامه در درازمدت آرام نخواهد ماند؛ بنابراین واشنگتن تصمیم گرفته است تا ناوگان پنجم خود را از بحرین به اردن منتقل كند.

وی افزود: در چنین شرایطی آمریكایی‌ها دو گزینه، پیش رو دارند: یا از سرنگونی آل خلیفه حمایت یا به بقای آنان كمك كنند.

نشریه آمریكایی 'امورخارجه' بیست و یكم اردیبهشت‌ماه به نقل از 'الكساندر كولی' دانشیار علوم سیاسی كالج 'برنارد' و عضو موسسه 'آرنولد ای. سالتزمن' و 'دانیل اچ. نیكسون' دانشیار دانشگاه 'جورج تاون' نوشت: مقام‌های پنتاگون سال‌ها برای ثبات نسبی در بحرین آسوده خاطر بودند، كشوری كه پایگاه بزرگ ارتش آمریكاست. اما اعتراض‌ها در این كشور توجه‌ها را بدین نكته جلب كرد كه نیروهای آمریكایی از این كشور اخراج می‌شوند؛ بخشی از یك الگوی گسترده‌تر كه توافقات نظامی آمریكا را در دنیا به خطر می‌اندازد.

سكوت نسبی ایالات متحده اعتبار بیشتری به این نظر می‌دهد كه واشنگتن به دلیل ترس از به خطر افتادن منافع امنیتی آمریكا، مخالف اصلاحات دموكراتیك است.

به گزارش بیست و یكم تیرماه روزنامه آمریكایی 'ورلدتریبیون'، 'عبداللطیف المحمود' رییس شورای وحدت ملی بحرین، اعلام كرد آمریكا بحرین را به خروج ناوگان پنجم نیروی دریایی خود تهدید كرده است.

وی از مقام‌های بحرین خواست به جای آنكه در برابر فشارهای واشنگتن برای ایجاد اصلاحات سریع تسلیم شوند، به ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریكا اجازه دهند تا خاك بحرین را ترك كند.

به نوشته بیست و یكم اردیبهشت‌ماه نشریه آمریكایی 'امورخارجه'، مركز فرماندهی ناوگان پنجم با هزاران پرسنل ساحلی، 40 قطعه دریایی شامل حدود 30 كشتی جنگی و 30 هزار ملوان در جفیر در حومه شهر منامه است.

اسكله این ناوگان معمولا به طور همزمان، پذیرای 2 تا چهار ناوشكن است و حدود 10 ناوچه نیز در آن پهلو می‌گیرند. تعدادی شناور تندرو هم در آن حضور دارند.

پنجم خردادماه1389 نیروی دریایی آمریكا اجرای طرح توسعه پایگاه ناوگان پنجم دریایی این كشور را در بندر سلمان واقع در شرق آغاز كرد. هزینه این طرح توسعه 580 میلیون دلار اعلام شد كه از طرف نیروی دریایی آمریكا هزینه و در زمینی به مساحت 28 هكتار و در چهار مرحله اجرا می‌شود و اجرای آن تا سال 1394 به طول می‌انجامد كه به معنی دو برابر شدن مساحت پایگاه نیروی دریایی آمریكا در بحرین است.

ناوگان پنجم در دریای سرخ، بخش غربی اقیانوس هند و خلیج فارس گشت‌زنی می‌كند تا اطمینان یابد خطوط دریا باز باقی مانده‌اند، از شریان‌های نفتی حفاظت می‌كند، عملیات‌های مبارزه با دزدان دریایی را هدایت می‌كند و به عنوان یك مانع در مقابل تاثیر منطقه‌ای ایران عمل می‌كند.

همچنین بحرین میزبان فرماندهی مركزی نیروی دریایی ایالات متحده -بخش دریایی فرماندهی مركزی آمریكا- است و پایگاه 'آسیا ایر' و فضایی در فرودگاه بین‌المللی بحرین نیز در اختیار نیروی‌های آمریكا قرار دارد.

طی دهه‌های 1319- 1329 (1940- 1950 م.) بحرین كشور مورد حمایت بریتانیا بود و ارتش ایالات متحده از طریق تنظیم اجاره با لندن در خارج از كشور عملیات می‌كرد.

زمانی‌كه بحرین در سال 1350 (1971 م.) مستقل شد، ایالات متحده پذیرفت سالانه چهار میلیون دلار در ازای ادامه حضور پایگاه‌های خود در این كشور پرداخت كند.

پس از جنگ اعراب و юیم صهیونیستی در سال 1352 (1973 م.) مقام‌های بحرینی برای اطمینان از اینكه به دنبال مذاكرات صورت گرفته، آمریكا تجهیزات خود را كاهش می‌دهد، نیروی دریایی آمریكا را بیرون كردند.

در سال 1356 (1977) منامه اصرار داشت نیروهای آمریكایی مركز فرماندهی خود را به عقب برگردانند.

ارتش ایالات متحده حضور بسیار كم‌رنگی در بحرین داشت. در زمان بحران‌های خلیج فارس در سال 1369 (1990 م.) بحرین به عنوان پایگاه دریایی اصلی آمریكا برای حضور 20 هزار سرباز عمل كرد و قطب عملیات هوایی در مقابل عراق طی عملیات 'طوفان صحرا' بود.

پس از پایان جنگ در سال 1370 (1991 م.) واشنگتن و منامه درباره توافقنامه 10‌ساله همكاری دفاعی (دی. سی. آ) مذاكره كردند. چهار سال بعد بحرین مركز فرماندهی ناوگان پنجم و فرماندهی مركزی نیروی دریایی ایالات متحده شد. در سال 1380 (2001 م.) ایالات متحده توافقنامه همكاری دفاعی را تجدید كرد.

این پایگاه‌ها سالانه حدود 150 میلیون دلار و یا یك درصد تولید ناخالص ملی بحرین به اقتصاد این كشور كمك می‌كند. ماه می گذشته (اردیبهشت‌ماه) مقام‌های آمریكایی برنامه‌ای برای 2برابر كردن اندازه پایگاه‌ها تا سال 1394 (2015 م.) به منظور هزینه كردن 518 میلیون دلار دیگر اعلام كردند.

همچنین ایالات متحده علاوه بر پرداخت سالیانه 6/7 میلیون دلار كمك مستقیم به بحرین، از 6 میلیون دلار در سال 1385 (2006 م.) تا 18 میلیون دلار در سال 1389 (2010 م.) كمك‌های نظامی به این كشور می‌كند.

پس از خط و نشان‌های برخی مقام‌های

юیم

آل خلیفه برای كاخ سفید و بی‌نتیجه ماندن پیشنهاد اصلاحات سریع واشنگتن، مذاكره بین حاكمیت و گروه‌های مخالف به شكل موجودی ناقص‌الخلقه متولد شد كه امیدی به ادامه حیات آن نیست.

سی‌ام تیرماه روزنامه انگلیسی 'تایمز' به نقل از منابع آمریكایی و كشورهای حوزه خلیج فارس فاش كرد كه توافقی در منطقه وجود دارد كه آمریكا ناوگان پنجم دریایی خود را از بحرین به مكان دیگری نظیر قطر یا امارات منتقل كند.

این روزنامه نوشت: به گفته این منابع از زمان آغاز درگیری‌ها در بحرین، موضوع انتقال ناوگان دریایی آمریكا مطرح شده بود و وقتی در ماه‌های مارس و آوریل (اسفندماه و فروردین‌ماه) آمریكایی‌ها دریافتند اتفاقات بحرین خلاف منافع آنهاست، این بحث‌ها جدی‌تر دنبال شد.

این روزنامه قطر و امارات را به عنوان جایگزین‌های احتمالی بحرین برای استقرار ناوگان پنجم دریایی آمریكا دانست. با این حال، امارات را به سبب ساخت بندری جدید در خارج دوحه گزینه مناسب‌تری معرفی كرد.

البته برخی تحلیلگران مسائل منطقه معتقدند قطر نیز از ظرفیت‌های مناسبی برای میزبانی این پایگاه برخوردار است. دلیل آن را نیز علاوه بر نزدیك بودن به بحرین،‌ در جمعیت كم و نبود موج اعتراض‌های عربی عنوان می‌كنند.

هفته‌نامه 'الكفاح العربی' چاپ بیروت، سوم مردادماه بر رویكرد آمریكا برای انتقال ناوگان پنجم دریایی از بحرین و پایگاه هوایی از عربستان به قطر تاكید كرد و افزود: با توجه به تحولات منطقه و شرایطی كه خلیج فارس دارد، بعید نیست ورود نیروهای نظامی عربستان به بحرین یكی از دلایل این رویكرد آمریكا باشد.

از سوی دیگر، юیم صهیونیستی نیز درباره اوضاع بحرین نگرانی‌های خود را دارد. چهارم تیرماه 'گیورا آیلاند' رییس مركز پژوهش‏های امنیت داخلی

юیم

صهیونیستی، طی گزارشی نوشت: بحرین یكی از كشورهای حامی آمریكا و از پایگاه‏های مهم این كشور در خلیج فارس است و با توجه به اینكه اكثریت مردم این كشور شیعه هستند، هرگونه انقلابی در این كشور می‏تواند آثار زیانباری برای واشنگتن داشته باشد.

وی افزود: در صورت پیروزی انقلاب بحرین و نیز با فرض خروج نیروهای آمریكایی از عراق، این مساله می‏تواند تاثیر بسیار منفی بر اردن بگذارد و این تاثیر در كنار پیروزی انقلاب اردن می‌تواند آینده юیم صهیونیستی را به مخاطره بیندازد.

پس از ورود نظامیان عربستان و امارات در بیست و پنجم اسفندماه به خیابان‌های منامه و اعلام حكومت نظامی سه‌ماهه، تا مدت‌ها كاخ سفید از موضع‌گیری رسمی خودداری كرد. پس از آن نیز فقط به ارایه توصیه‌های بی‌اثر و با زبانی دیپلماتیك پرداخت كه نتیجه آن، ادامه كشتارها و تخریب مساجد و اماكن مذهبی بود.

غافل از اینكه به هر حال، استفاده از نیروها و سربازان خارجی برای مقابله با تظاهرات صلح‌آمیز در كشوری كه ایالات متحده در آن حضور گسترده نظامی دارد، واشنگتن را هم درگیر می‌كند.

حتی نشریه آمریكایی 'امورخارجه' در بیست و یكم اردیبهشت‌ماه نوشت: این‌طور شایعه شده كه ایالات متحده به دخالت عربستان سعودی در عوض حمایت ریاض برای منطقه پرواز ممنوع لیبی، چراغ سبز نشان داده است. این سوال هنوز باقی است كه آیا نیروهای امنیتی بحرین از سخت افزارها و تجهیزات ارتش آمریكا علیه مخالفان استفاده می‌كند؟

همزمان، دوم مردادماه خبرگزاری بحرین به نقل از یك مقام دفاعی این كشور گفت: نیروهای سپر جزیره مستقر در بحرین در چاэوب برنامه دفاعی خود در حال استقرار دوباره هستند تا بر اساس توافقنامه‌های همكاری دفاعی مشترك بین كشورهای شورای همكاری خلیج فارس گاهی اوقات نیروهای بخشی از یگان‌های نظامی جابجا شوند.

به نظر می‌رسد، آمریكا درباره موضع سكوت خود در قبال مداخله نظامی عربستان در بحرین بازنگری‌هایی را در دستور كار قرار داده است. از یك سو، نیم‌نگاهی به پایگاه هوایی خود در عربستان دارد و از سوی دیگر، بروز بحران جدید در یكی دیگر از كشورهای حاشیه خلیج فارس را برنمی‌تابد. بویژه آنكه حضور نظامیان عربستان در بحرین، نارضایتی‌های عمومی و خشم مردمی را دامن می‌زند؛ همان امری كه برای ادامه حضور آمریكا در این كشورها خطرناك خواهد بود.

بنابراین شاید مقام‌های كاخ سفید كم‌كم به فكر ایجاد فاصله اطمینانی از آل خلیفه و آل سعود هستند تا دامن خود را از گناهان آنان و نقض حقوق بشر در این كشورها پاك كنند، بویژه آنكه سی‌ویكم تیرماه 'عبدالحمید دشتی' حقوقدان و وكیل بین‌المللی، به شبكه خبری العالم خبر داد: یك گروه از وكلای مدافع حقوق بشر با 'لوییس اوكامبو' دادستان كل دادگاه بین‌المللی جنایی، دیدار و دادخواستی علیه 58 مقام юیم بحرین به اتهام نقض حقوق بشر و جنایات جنگی علیه مردم این كشور تسلیم كردند.

با گسترش دامنه‌های واكنشی به رویدادهای بحرین، آمریكا در لبه تیغ 'ثبات سیاسی' و 'اصلاحات دموكراتیك' در این كشور حركت می‌كند. از یك سو، ادامه حكومت آل خلیفه برای منافع سیاسی و نظامی واشنگتن الزامی است و از سوی دیگر، نمی‌تواند بیش از این، ژست یك مدافع حقوق بشر با كلاه كابویی را بگیرد.

راه‌حل میانه برای كشوری كه هم‌اكنون به سبب كشتارهای خود در عراق، افغانستان و پاكستان زیر ذره‌بین ملت‌های منطقه است، سیاست مماشات و دوری و جابجایی‌های جزیی برای یافتن پایگاه‌های جدید در منطقه است. در این میان شاید قطر یا امارات به عنوان گزینه‌های مطرح در رسانه‌ها مورد توجه عمومی قرار گرفته باشند اما حاكمان این دو كشور نیز باید با توجه به نگاه مردم خود و البته منافع كشور تصمیم بگیرند.

حتی این احتمال نیز می‌رود كه واشنگتن نیم نگاهی نیز به نقاط دیگری در منطقه مانند یمن، كویت و حتی عراق دارد تا در صورت لزوم آنها را جایگزین گزینه‌های پیش روی خود كند؛ با این حال، باید اكنون در وهله نخست، به حال كابوس‌های خود درباره قیام‌های مردمی در كشورهای عربی چاره ای اندیشند.

بخش سیاست تبیان

منبع:ایرنا